Nhật thực là gì là vấn đề quan tâm của rất nhiều người, mời bạn xem giải đáp về hiện tượng nhật thực trong nội dung bài viết sau.

Nhật thực là gì?

Hiện tượng nhật thực thường xảy ra khi mặt trăng đi qua giữa mặt trời và trái đất. Khi quan sát từ trái đất, chúng ta sẽ thấy mặt trăng che khuất một phần hay hoàn toàn mặt trời.

Cụ thể, trái đất chuyển động quanh mặt trời trong khi mặt trăng chuyển động quanh trái đất. Mỗi chu kỳ, mặt trăng đi vào vị trí nằm giữa trái đất và mặt trời một lần. Tuy nhiên, vì hai quỹ đạo lệch nhau khoảng 5 độ nên không phải lần nào mặt trăng cũng đi cắt qua đường nối trái đất và mặt trời. Nói cách khác, nhiều lần mặt trăng đi vào giữa thời điểm "trăng mới" (new moon), đêm không trăng mới có một lần 3 thiên thể (mặt trời – mặt trăng - trái đất) thẳng hàng.

Có mấy loại nhật thực?

Nhật thực bao gồm 4 loại cơ bản. Đầu tiên là nhật thực một phần, khi chỉ bóng bên ngoài của mặt trăng, được gọi là vùng nửa tối, tương tác với Trái đất. Từ bên trong vùng nửa tối, người ta chỉ nhìn thấy một phần của Mặt trời bị đĩa Mặt trăng che phủ.

Tiếp theo là nhật thực toàn phần, trong đó chỉ từ bên trong hình nón bóng tối của mặt trăng, được gọi là bóng tối, mới có thể nhìn thấy nhật thực toàn phần.

Nhật thực hình khuyên hay nhật thực "vòng lửa", được gọi như vậy vì mặt trăng ở quá xa và do đó quá nhỏ để che khuất mặt trời. Vì vậy một vòng ánh sáng mặt trời vẫn có thể nhìn thấy tối đa xung quanh rìa của mặt trăng. Để bóng tối đến được Trái đất trong kiểu nhật thực này, mặt trăng phải ở gần hơn khoảng cách trung bình của nó.

Cuối cùng là nhật thực lai. Hiện tượng này rất hiếm khi xảy ra. Nhật thực lai thường xảy ra khi nhật thực hình khuyên chuyển sang nhật thực toàn phần.

Trong tất cả các loại kể trên, nhật thực lai chỉ chiếm 4,8%. Trong thế kỷ 21, chỉ có 7 lần nhật thực lai diễn ra. Và một trong số đó sẽ diễn ra vào ngày mai 20/4/2023.

Ở Việt Nam có thể ngắm nhật thực lai ở đâu?

Tại Việt Nam, vùng nhìn thấy được nhật thực lai là ở các tỉnh phía Nam, từ Quảng Trị trở vào Nam.

Theo Hội Thiên văn Hà Nội (HAS), ngày 20/4/2023 sẽ diễn ra hiện tượng nhật thực lai đặc sắc. Phần lớn người dân trên thế giới sẽ không quan sát được hiện tượng này. Tại Việt Nam, cũng chỉ thấy một hiện tượng nhật thực một phần tương đối nhạt nhòa.

Nhật thực lần này sẽ bắt đầu ở phía Nam biển Ấn Độ Dương, quét qua châu Úc, Đông Nam Á và kết thúc ở Thái Bình Dương. Vùng nhìn thấy được pha nhật thực hình khuyên và toàn phần rất hẹp, đa phần là biển cả.

Nhật thực lai (hybrid solar eclipse) là một loại nhật thực "lai" giữa nhật thực toàn phần và nhật thực hình khuyên. Khi nhật thực lai xảy ra, một số vùng trên Trái Đất sẽ quan sát được pha toàn phần, một số vùng khác sẽ quan sát được pha hình khuyên (và dĩ nhiên, một số nơi khác nữa chỉ thấy được pha một phần).

Trên đất liền, thuận lợi nhất là các tỉnh Ninh Thuận, Bình Thuận. Nhưng ngay cả ở đây thì độ che khuất cũng chỉ là 8% (tức Mặt Trời chỉ bị che mất 8%). Con số này ở TP Hồ Chí Minh là 5%.

Trên biển, đối với vùng quần đảo Trường Sa của Khánh Hòa, độ che phủ lên tới khoảng trên dưới 20% (tùy đảo). Còn đối với quần đảo Hoàng Sa của Đà Nẵng, độ che phủ khoảng 5%. Sau lần nhật thực này, phải đến ngày 2/8/2027, nhật thực mới lại diễn ra ở Việt Nam. Nhưng… lại một lần nhưng nữa, độ che khuất cũng không khá khẩm hơn lần này là mấy.

Gần một năm sau đó, vào ngày 22/07/2028, chúng ta mới được chào đón một hiện tượng nhật thực một phần đáng xem, khi có nơi đạt đến độ che khuất là 33%.

Bên cạnh đó, NASA khuyến cáo rằng không được phép nhìn mắt trần vào Mặt Trời hoặc sử dụng các loại kính râm, kính chống nắng thông thường. Kính râm có thể giảm lượng ánh sáng nhìn thấy, nhưng không thể cản được tia cực tím cường độ cao.

Cách an toàn để quan sát nhật thực là tạo một lỗ thủng nhỏ bằng đầu bút chì lên tờ giấy hoặc bìa cứng, sau đó để ánh sáng Mặt Trời chiếu qua lỗ lên màn hình tạm thời như là một mẩu giấy. Hình ảnh hiện lên trên màn hình quan sát tạm thời sẽ an toàn hơn cho mắt của bạn.

Trên đây là những thông tin giải đáp câu hỏi "nhật thực là gì? " cùng với đó "Ở Việt Nam có thể ngắm nhật thực lai ở đâu?" .Hi vọng, thông tin này hữu ích cho quý bạn đọc. Xin chân thành cám ơn đã theo dõi bài viết này.